آموزش مهارت حل مساله

تا چندی پیش بیش تر افراد دست اندرکار ریاضی بر این باور بودند که حل کردن مساله یک توان استعدادو نیرویی فردی است و آموزش دادن آن معنا ندارد. به عبارت دیگر توانایی حل مساله به صورت یک استعداد در درون افراد قرار دارد و نمی توان آن را از راه آموزش تقویت یا ایجاد کرد . جرج پولیا با این تفکر که چه تفاوتی بین افراد مساله حل کن وافراد دیگر وجود دارد که آنها را قادر به حل مساله می کند ودیگران را عاجز به بررسی فرآیند تفکر حل مساله پرداخت وبا نوشتن کتاب « چگونه مساله را حل کنیم ؟ » ذهنیت آموزش حل مساله را مطرح کرد .امروزه با توجه به نظریات او و افرادی که پس از وی تحقیقات در مورد حل مساله را ادامه دادند ببر این باور هستند که میتوان از راه هایی ههارت حل مساله را برای دانش آموزان داد.

بیش تر دانش آموزان ما در مواجه شدن با مساله توان اقدام به حل آن را ندارند. در وافع نمی دانند جه طور باید حل کردن را آغاز کنندیا وارد حل مساله شوند .این مشکل برای معلمان کاملا قابل درک است وبیش تر آنها از این که دانش آموزان نمی توانند در باره ی مساله فکر کنند ناراحت به نظر می رسند.

بعضی از معلمان نیز سعی کرده اند به روش های تجربی خود به نوعی حل کردن مساله را به دانش آموز آموزش دهند. معمولا آنها در این شیوه راه را اشتباه رفته اند و به دانش آموزان آموزش های نادرست داده اند . برای مثال واژه های به کار رفته در متن مساله را مهم جلوه می دهند . < اگر کلمه ی روی هم را دیدید جمع کنید .> یا <کلمه ی متفاوت به تفریق مربوط می شود. > بیان این قبیل جمله ها نه تنها آموزش  نیست بلکه به نوعی ضد آموزش است وقدرت تفکر را در ذهن دانش آموز از بین می برد.

 


 

الگوی حل مساله

هر کس در ذهن خود فرایندی برای حل مساله برای مسائل گوناگون وبرای افراد مختلف متفاوت است . اما جرج پولیا تلاش کرده است تا این مسیر را به نوعی مدل سازی کند.

الگوی چهار مرحله ای او شامل این مراحل است :

1 : فهمیدن مساله

فهمیدن مساله یعنی تشخیص داده ها و خواسنه های مساله وارتباط بین آنها . اولین گام در حل مساله فهمیدن آن است. این گام نشان می دهد مساله وقتی مساله است که چیزی برای فهمیدن داشته باشد . فهم مساله بخش اصلی فرآیند حل مساله است.

    برای طی این گام هنگام حل مساله می توان چنین سوال هایی طرح کرد :

مساله چه اطلاعاتی داده است ؟           -

-         خواسته ی مساله چیست ؟-

-       - آیا مساله باید در شرایط خاصی بررسی شود ؟-

      - آیا مساله دارای محدودیت ها و شرایط معینی است ؟

     - مساله را به زبان خود بیان کنید و توضیح دهید .

      - مساله دا خلاصه کنید .

      - مساله را به صورت یک نمایش به عمل در آورید.

     - برای مساله یک شکل بکشید.

  یکی از راه های مناسب برای طرح مساله قرار دادن اطلاعات اضافی در متن سوال است تا گام فهمیدن وتشخیص داده ها و خواسته ها اهمیت بیش تری پیدا کند.

-                                                                        2: طرح ریزی کردن

-   گام دوم برنامه ریزی طرح ریزی یا قصد کردن برای حل مساله است . در این مرحله مساله را از ابعاد مختلف ریاضی بررسی می کنیم. یعنی این مساله با کدام یک از مفاهیم چهارعمل اصلی یا مقولات هندسی واصول و ... در ارتباط است .چگونه می توان آن را مدل سازی کرد ؟کدام روش برای حل آن مناسب تر است ؟ در این مرحله ممکن است مجبور شویم به گام فهمیدن برگردیم و این رفت و برگشت تا رسیدن به یک راه حل مناسب ادامه می یابد .

-      آن چه در این گام مطرح می شود انتخاب روش حل مساله است یعنی در این مرحله دانش آموزان داده های مختلف را برای حل مساله بررسی وامتحان می کند . راه هایی مثل کشیدن شکل حدس زدن جواب حذف کردن جواب های غیر ممکن برای رسیدن به جواب اصلی تکه تکه کردن مساله ساده تر کردن مساله تشکیل جدول تناسب و ... بنا بر این نام این مرحله را « انتخاب راهبرد » می گذاریم  مهم ترین بخش در آموزش دادنی است آموزش راهبرد هاست.

-                                                                        3: حل مساله

-     ر گام سوم نقشه ی طرح شده را به اجرا می گذاریم . اگر راهبرد مناسب را انتخاب کرده باشیم ودر فهم مساله مشکلی نداشته باشیم نقشه با موفقیت اجرا شده و مساله حل می شود . در غیر این صورت ممکن است به گام دوم بر گردیم و طرح و نقشه یا راهبرد خود را تغییر دهیم . هم چنین این امکان وجود دارد که هنگام حل مساله متوجه شویم هنوز بخش هایی از مساله را نفهمیده ایم یا در تشخیص داده ها یا خواسته های مساله اشتباه کرده ایم وباید به گام اول برگردیم . یکی از نکات مهمی که باید به دانش آموزن گوشزد کنیم این است که این قسمت بخشی از فرآیند حل مساله است نه تمام آن . در واقع تمام تلاش هایی که برای فهمیدن مساله و انتخاب راهبرد می شود نیز جزئی از حل مساله است .

-                                  4: نگاه به عقب ( برگشت به عقب )

-      در گام آخر در صورتی که مساله حل شده باشد آن را در دنیای واقعی تفسیر وتر جمه

-    می کنیم . هم چنین در مورد منطقی بودن پاسخ واین که جواب به دست آمده همان خواسته ی مساله است یا نه بررسی می کنیم . راه حل وروش های ریاضی که در حل مساله استفاده شده است مجددا بررسی و امتحان می شوند . معمولا این گام در کلاس درس فراموش می شود و معمولا دانش آموزان در باره ی منطقی بودن پاسخ خود فکر نمی کنند و پاسخ خود را در دنیای وا قعی تفسیر وتعبیر نمی کنند.

-      این مراحل هنگام حل مساله به صورت طبیعی وپنهان طی می شوند . تاکید بیش از حد بر چهار گام وجدا کردن آنها از یک دیگر ممکن است عاملی برای متوقف شدن فرآیند حل مساله منجر شود بنابراین توصیه می شود معلمان محترم این چهار مرحله را به صورت طبیعی در کلاس با دانش آموزان خود طی کنند وبا تکرار آن را در ذهن دانش آموزانبه صورت ملکه درآورند تا آنها بتوانند فرآیند تفکر خود را نظم و سازماندهی کنند.
 منبع : http://gorohryazi.blogfa.com/